آموزشی کاشت عناب | یک فروشگاه خاص

۱-عناب در ایران

عناب گیاهی مقاوم به خشکی، شوری، نوسانات دما، آفات و بیماریها و یکی از محصولات مهم و استراتژیک باغبانی استان خراسان جنوبی می باشد که جایگاه ویژه ای در اقتصاد کشاورزی استان دارد.

۲-گیاه شناسی عناب

عناب درختچه یا درختی است با شاخه های گسترده که ارتفاعی بین پنج تا ۱۰ متر پیدا می کند.
میوه های این درخت بیضی شکل و سفت وگل های آن به رنگ زرد می باشد.

تکثیر درخت عناب به روش های مختلف صورت می گیرد از جمله تکثیر با استفاده از پاجوش ،کاشت مغز هسته عناب، قلمه زدن،خوابانیدن عناب،پیوند زدن و…است. ولی معمول ترین روش بوسیله پاجوش می باشد که به شرح آن میپردازیم :

۱-۳-افزايش به روش پاجوش وجابجایی آن ها :

زمان انتقال پاجوش اواخر اسفندماه تا اوایل بهار و اواخر پاییز می باشد.

بهترین زمان انتقال پاجوش عناب آبان ماه می باشد.

در کندن و انتقال پاجوش ها در اوایل بهار باید دقت کرد در اصطلاح محلی باید عناب مستی کند یعنی جوانه ها متورم شده ولی باز نشود و رنگ پوست که در زمستان خاکستری روشن شده،تقریبا قرمز روشن گردد.

مواردی که در هنگام کشت پاجوش ها باید مد نظر قرار گیرد به شرح ذیل است:

۱-نهال مناسب برای کاشت باید جوان و دو ساله و تنه آن قرمز رنگ باشد.

۲- ارتفاع آن از ۵/۱ متر بیشتر نباشد.

بهترین روش تکثیر عناب،جابجایی پاجوش های دو ساله است.

۴-عملیات کاشت عناب

زمان کاشت عناب ۱۵ اسفند تا ۱۵ فروردین و اواخر پاییز می باشد. درمناطقي كه زمستانهاي ملايم دارند ، كاشت نهال در اواخر پایيز صورت مي گيرد و در صورت وجود سرماي شديد زمستانه، كاشت اسفندماه ترجيح داده ميشود.

فواصل نهال های عناب از یکدیگر ۴ متر و ردیف ها ۶ متر مناسب می باشد. در صورت مکانیزه بودن فواصل تا ۷ متر افزایش می یابد.

۱-۴- آماده کردن زمین:

برای آماده کردن زمین در زمینهای بزرگ و کوچک مراحل زیر باید اجرایی شود:

۱-۱-۴- زمین های بزرگ:

الف-استفاده از کود حیوانی: به میزان ۱۰-۱۵ تن در هکتار کود حیوانی در زمین پاشیده شود و از کودهای گوسفندی و مرغی به دلیل تولید آفت استفاده نشود.

ب-زدن شخم عمیق جهت انتقال کود به عمق خاک

ج– ایجاد جوی های کم عمقی به فاصله ۷-۶ متر از یکدیگر با استفاده از نهرکن.

د– ایجاد گودال های کاشت به عمق ۱۰۰ سانتی متر و عرض ۷۰ سانتی متر

ه––اضافه کردن کود های مورد نیاز در چاله: طبق روال کار ۲۰۰-۲۵۰گرم کود فسفره و۵۰-۱۰۰ گرم کود ازته داخل هر چاله به طور یکنواخت هنگام خاک ریزی برای کاشت نهال با خاک مخلوط می کنند در نهایت پاجوش مورد نظر در چاله کشت می گردد.

بهتر است ریشه پاجوش در سال اول با کود حیوانی و شیمیایی تماس پیدا نکند.

۲-۱-۴- زمین های کوچک:

کلیه عملیات آماده سازی و کاشت به وسیله بیل انجام می شود. وچاله حفر شده به ابعاد۱*۱*۱ حفر می گردد.

۱-۲-۱-۴-استفاده از قیم

بعد از كاشتن نهال خاك را مقداري مي كوبند تا ريشه ها در زمين مستقرشوند .بعد از انجام اين كار مي بايست از قيم كه در جهت موافق باد نصب مي شود استفاده کرد.

۵-عملیات داشت عناب

بعد از کاشت نهالها مراقبت های لازم را باید انجام داد و بهترین این مراقبت ها شامل کوددهی،آبیاری و هرس می باشد که به طور مختصر به توضیح آن می پردازیم.

۱-۵-زیرو رو کردن خاک

عمل زیرو رو کردخ خاک هر سال در یک مرحله و گاهی در برخی مناطق در دو مرحله بهاره و پاییزه به عمق ۳۰ سانتی متر در محدوده سایه انداز درخت به کمک بیل صورت می گیرد

۲-۵-هرس :

به دلیل کمی شاخ و برگ و طولانی بودن بهبود محل برش شاخه ،هرس درخت عناب مشابه سایر درختان میوه انجام نمی شود .فقط در سال های اول و دوم شاخه های جانبی را قطع می کنند.

ولی در کل هرس می تواند در ۲ مرحله رشد و فصل خواب انجام شود.

1-هرس تابستانی: این هرس در عناب رایج نیست.

۲-هرس خواب باید در اواخر زمستان صورت گیرد. این هرس در سال های اولیه در قالب هرس فرم و در سال های بعد با هدف حذف شاخه های خشک،بیمار و خارج از تاج درخت و محدود کردن رشد ارتفاع درخت انجام می شود.

۱-۲-۵-هرس فرم درختان عناب:

در طول سال اول احداث باغ، این هرس انجام می گردد.

پس از کاشت درخت تمامی شاخه های جانبی زیر ۵۰ سانتی متر حذف می شود.

در ابتدای اولین فصل رشد در اوایل تابستان ۳تا۵ شاخه فرعی در بالای ۵۰ سانتی متر حفظ می شوند

بهتر است بین شاخه هایی که بر روی تنه نگه میداریم 3 تا ۴ سانتی متر فاصله وجود داشته باشدتا اتصال محکمی بین شاخه های اصلی با تنه برقرار شود.

در دومین و سومین فصل رشد تنها پیشنهاد برای حذف شاخه های نابجا و ساقه جوش ها می باشد.

۲-۲-۵-هرس جوان سازی درختان پیر:

در این نوع هرس بازو های کهنسال اولیه درخت حذف و شاخه های جوان و شاداب جانشین آن ها می شود.

هرس درختان پیر نباید ناگهانی و یکباره صورت گیرد،چون باروری درخت چندین سال عقب و یا به شدت کاهش می یابد.

روش این هرس بدین صورت است که:

۱-در سال اول شاخه های ضعیف و خشکیده را قطع می کنیم

۲-در سال دوم شاخه هایی که از نظر اهمیت و فرم درخت وضعیت مشخصی ندارند و سبب انبوهی داخلی تاج می گردد بایستی حذف شوند.

۳-در سال سوم به حذف شاخه های اصلی که از نظر زاویه و خصوصیات فردی به صورت نامناسب در آمده اند می پردازیم.

۳-۵-كوددهي

كوددهي بايد به طور سالانه انجام شود. افزودن ۵ تا ۱۰ کیلوگرم كود دامي پوسيده در اطراف هر درخت به صورت چالكود بسيار مفيد است. اين مقدار با رشد درخت افزايش مي يابد و به ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم در سال می رسد .

در اين زمينه سه روش شرح داده مي شود .:

۱-پخش سطحي (نامطلوب)

۲- محلولپاشي (روش سريع اقتصادي و مؤثر)

۳-چالكود( مناسبترين روش)

۱-۳-۵-روش پخش سطحی:

کود حیوانی و کود شیمیایی در سطح مزرعه پخش می گردد.این عمل باعث می شود ریشه درخت به سطح خاک کشیده شود و در مقابل خشکسالی و کم آبی درخت دچار خسارت می گردد .

۲-۳-۵- محلول پاشي :

كودپاشي روي برگ و اندامهاي هوایي امروزه كاربرد فراگيري دارد و يكي از روشهاي مؤثري است كه مخصوصاً در درختان ميوه اهميت بسزایي در تأمين عناصر غذايي ايفاء مي كند.

محلولپاشي ۴ عنصر روي ،آهن ، بر و ازت به هنگام پایيز در فاصله بين برداشت ميوه و ريزش برگها و يا موقع تورم جوا نه ها، اثرات مفيدي در تشكيل ميوه دارد .

جدول۱- تقویم زمانی کودهای پر مصرف در باغ عناب

ردیف	نام کود	نوع آب و خاک	بهترین نحوه مصرف	زمان مصرف
۱	سولفات آمونیوم	قلیا و آهکی	به صورت سرک و گرانولپاشی در روی ردیف درختان	ماههای اسفند و خرداد
۲	نیترات آمونیوم	آب و خاک شور	به صورت سرک و گرانولپاشی در روی ردیف درختان	ماههای اسفند و خرداد
۳	دی فسفات آمونیوم	در همه موارد	به صورت چالکود در انتهای سایه انداز درخت	اواسط پاییز تا زمستان
۴	منو فسفات آمونیوم	در همه موارد	به صورت چالکود در انتهای سایه انداز درخت	اواسط پاییز تا زمستان
۵	سوپر فسفات تریپل	در همه موارد	به صورت چالکود در انتهای سایه انداز درخت	اواسط پاییز تا زمستان
۶	سوپر فسفات ساده	در همه موارد	به صورت چالکود در انتهای سایه انداز درخت	اواسط پاییز تا زمستان
۷	سولفات پتاسیم	در همه موارد	به صورت چالکود در انتهای سایه انداز درخت	اواسط پاییز تا زمستان

همچنین محلول پاشی در طول فصل رشد بعد از تشکیل میوه و زمان درشت شدن میوه و با توجه به شرایط باغ با استفاده از کودهای کامل میکرو صورت می گیرد

کودپاشي سرک : در اين روش پس از روئيدن گياه، کود را در سطح خاک با توجه به رطوبت سطحي خاک پخش مي‌کنند.

۳-۳-۵- روش چالکود:

بهترين زمان انجام چالكود در درختان عناب زمان خواب گياه مي باشد كه ريشه از نظر فعاليت در پايين ترين حد است و فرصت كافي جهت التيام زخمهاي احتمالي را دارا مي باشد .

مراحل کار به شرح ذیل می باشد:

۱-۳-۳-۵-حفر چاله

در این روش چاله ای به ابعاد ۴۰*۴۰*۴۰ سانتی متر در محل سایه انداز درخت حفر می گردد.تعداد چاله ها بین ۲-۴ عدد می باشد.

۲-۳-۳-۵-پر کردن چاله:

خاک خارج شده از چاله در فاصله بین ردیف های درختان پخش می گردد و از بازگرداندن آن به داخل چاله خودداری گردد. چاله با مخلوط کود آلی و شیمیایی پر می گردد.افزودن ۵تا۱۰ کیلوگرم کود دامی پوسیده در اطراف هر درخت به صورت چالکود بسیار مفید است.

بعد از پر شدن کامل چاله آبیاری صورت گیرد و بعد از نشست کود، دوباره با کود حیوانی چاله پر گردد.

۴-۵- آبیاری

درختان عناب با توجه به شرايط آب و هوايي هر منطقه به ۶ تا 8 آبياري در سال نياز دارند،در ابتدای کاشت و در سال اول آبیاری هر ۴ تا ۵ روز و در سالهای بعدی هر ۱۲ تا ۱۵ روز صورت می گیرد ، در برخی مناطق کوهستانی گاهی درخت را در طول فصل رشد از ۳ بار در سال بیشتر آبیاری نمی کنند.

بعد از کاشت نهال نیز باید آبیاری انجام گیرد.

آبیاری در هنگام ظهور گل انجام نمی شود زیرا سبب ریزش گل ها می گردد.

۵-۵-آفات درخت عناب

در عناب بزرگترين مشكل حمله و خسارت آفتي به نام مگس عناب است به طوري كه گاهی تا۹۰% ميوه مورد حمله اين آفات قرار مي گيرد و میوه آفت زده ريزش مي كند. مگس عناب از سال ۱۳۴۴ در باغات بيرجند ، قاین وكاشمر مشاهده شده است.

۱-۵-۵-مگس عناب :

حشره كامل مگسي است به طول ۵ تا ۷ ميليمتر به رنگ زرد و داراي لكه هاي سياه مي باشد . اين حشره ميوه ها را قبل از رسيدن سوراخ مي كند و در درون گوشت میوه تخم ريزي مي نمايند .

۱-۱-۵-۵- نحو ه خسارت :

حمله مگس به ميوه هاي تازه و ريز،آن ها را آماده براي ريزش مي كند تا جايي كه گاهی نصف ميوه ها مي ريزند.

۲-۱-۵-۵-روشهاي پيشنهادي براي كنترل آفت :

۱-شخم سطحي پاي درخت برای از بين بردن شفیره ها ي زمستان گذاران .

۲-كنترل طبيعي توسط زنبور هاي پارازيت

۳-یخ آب زمستانه.

۴-استفاده از دیازینون ۴۰ درصد به نسبت دو در هزار، دیپترکس تجارتی با نسبت ۵/۲ در هزار و سموم زولن و یا فوزالون به نسبت دو در هزار

۵-استفاده از تله های زرد برای جذب حشرات بالغ مگس عناب اين روش توسط مديريت جهاد كشاورزي سر بيشه در حال اجراء مي باشد

با توجه به اینکه مساله سازترین آفت این درخت مگس عناب می باشد بهتر است در زمانی که عنابها بعد از گلدهی به اندازه یک دانه عدس شدند ، اولین محلولپاشی و سمپاشی به منظور افزایش عملکرد و مبارزه با این آفت انجام گیرد.

۲-۵-۵- آفت سنک عناب

این آفت حشره ای به طول سه میلیمتر است و از شیرابه برگ و میوه عناب تغذیه می کند. این آفت پشت و روی برگهای درخت عناب می نشیند و سبب می شود تا در فصل بهار نیز برگهای اولیه گیاه صدمه ببیند و درخت از حالت خواب دیرتر بیدار شود. از علائم آن نقاط سفید رنگ روی برگ می باشد.

۱-۲-۵-۵- نحو ه خسارت :

سبب زرد شدن برگها و کاهش رشد گیاه و نامرغوبی میوه عناب می شود.

۳-۵-۵- آفت سوسک چوبخوار

حشره کامل سوسکی که رنگ عمومی بدن آن قهوه ای تیره ،زیر بدن و پاها به رنگ مسی و برنزه می باشد

۱-۳-۵-۵- نحو ه خسارت :

لارو در مسیر خود آوندهای آبكش را قطع كرده وباعث خشكیدن عضو مورد حمله می‌گردد.

۲-۳-۵-۵-مبارزه تلفیقی:

۱ـ ترشح صمغ از نقاط آلوده علاوه بر خفه كردن تعدادی از افراد حشره چوبخوار سبب از بین رفتن لاروهای ریز تازه از تخم خارج شده از طریق جلوگیری از ورودشان به داخل پوست و شاخه به علت سفت بودن بیش از حد می شود .

۲-بهترین راه درمان مبارزه با این آفت و سایر آفات چوبخوار تقویت درختان با عملیات به زراعی از قبیل آبیاری به موقع و كافی، دادن كود، هرس به موقع و نیز انتخاب محل مناسب برای كشت درخت می‌باشد

۶-۵-تشخیص کمبود عناصر غذایی در درخت عناب

۱-۶-۵- ازت :

ازت بیشترین عنصر مورد استفاده در درخت می باشد.

۱-۱-۶-۵-نقش ازت درگياه :

فعال سازي جوانه گل،افزايش عمر تخمک،افزايش زمان گرده افشاني،افزايش سطح برگ، افزايش اندازه ميوه و…

۲-۱-۶-۵-علایم كمبود :

كاهش رشد رويشي ،زردي در برگهای پير،ريزش گل و ميوه ،كاهش اندازه ميوه و عدم تكامل اندامهاي زايشي.

شکل ۲۲-زرد شدن برگ های درخت عناب ناشی از کمبود ازت

۳-۱-۶-۵-علایم اضافه بودن :

تأخیر در رسیدگی ميوه، تأثير در تركيب رنگ عناب،تأخير درگلدهي،كاهش در نوررساني به داخل تاج ،كاهش فسفر،روي،پتاسم،افزايش آهن و مس.

۴-۱-۶-۵-نحوه و زمان مصرف :

ازت به صورتهای نیترات ،یون آمونیم و اوره قابل جذب گیاه است.
اوره رایج ترین کود ازت در ایران است.
محلول اوره در محلول پاشی برگ گیاهان در پاییز استفاده می شود و سبب افزایش طول عمرتخمک و طولانی شدن دوره گرده افشانی مؤثر در بهار سال بعد می شود.
اوره نیترات آمونیم را، می توان قبل از کاشت و یا بصورت سرک و بعد از آن که درخت مقداری رشد نمود به خاک داد.
هیدرات آمونیم را که از حل شدن آمونیاک در آب بدست می آید قبل از کاشت بوسیله سرنگهای مخصوص در زیر لایه ای از خاک قرار می دهند.
محلول آمونیاک و بخصوص آمونیاک مایع را می بایستی در خاک مرطوب تزریق نمود تا در محلول خاک حل شده و در خاک به خوبی توزیع گردد

حداكثر بازدهي وقتي است كه گياه در مرحله تمام گل و رشد اوليه ميوه باشد و محلولپاشي اوره بعد از برداشت ميوه و قبل از باز شدن جوانه ها ، بيشترين اثر را خواهد داشت.

۲-۶-۵-فسفر :

نقش در گیاه : عنصری پويا در گياه،تشكيل ميوه،جوانه زني،افزايش خاصيت انبارداري، افزايش طول دوره گرده افشاني

۱-۲-۶-۵-علایم کمبود :

كاهش تشكيل ميوه،برگ قهوه اي تيره يا ارغواني و سرانجام برنزه شدن برگها،باريك شدن شاخه ها و رشدکم ريشه.

۲-۲-۶-۵-علایم اضافه بودن :

كاهش عناصر روي،آهن ، منيزيم و مس .افزايش كلسيم و منگنز.

۳-۲-۶-۵-نحوه و زمان مصرف :

چالکود در پایيز با استفاده از سوپر فسفات تريپل

۳-۶-۵-پتاسيم :

نقش در گیاه : مؤثر در فتوسنتز، احياء نيترات، فعالیت روزنه هاي گياهي ، افزايش مقاومت به سرما و بيماري ها، افزايش عملكرد وكيفيت ميوه .

۱-۳-۶-۵-علایم کمبود :

حاشيه سطح تحتاني برگ هاي مسن، ارغواني مي شود. رشد ضعيف شاخه ها،ايجاد برگهای جدید و روشن وكوچك ،بي مزه شدن ميوه،ايجاد سم ازت دار دي آمين و كاهش ماده خشك گياه.

۲-۳-۶-۵-علایم اضافه بودن :

كاهش كلسيم،ازت،منيزيم،فسفر و زيادي بر.

۳-۳-۶-۵-نحوه و زمان مصرف :

چالکود : درپایيز و بهمن با استفاده از سولفات پتاسم به صورت نوار كود در دو سال متوالي.

محلولپاشی ۱٫۵کیلوگرم ازت، ۱ کیلوفسفر، 3/1کیلو پتاس در ۱۰۰۰ لیتر آب برای به دست آوردن kg 100 کیلوگرم میوه های تازه و با کیفیت در پاییز و اسفند ماه مورد نیاز است .

۶-برداشت عناب

برداشت از ۱۵ مرداد تا اوایل شهریور به دو صورت تازه خوری و خشک انجام میگیرد. عناب را به صورت تازه مي توان از اواسط مرداد مصرف كرد ۱۲۰ روز پس از اتمام گل مناسب ترین زمان برای برداشت میوه می باشد .

۱-۶-روش های برداشت عناب

۱-۱-۶-روش سنتی:

برای برداشت عناب یک نفر به بالای درخت رفته و با یک چوب و یا با دست نسبت به برداشت و زدن ضربه به شاخههایی که میوه رسیده دارند، اقدام میکند و میوههای ریخته شده نیز در صافی یا پارچهای که به همین منظور بافته شده جمع آوری میگردد.

عنابهای تازه یا کلپیسه در ظروف کوچک جمع آوری میشوند تا لهیده نگردند و عنابهای خشک در کیسه ۱۵ تا ۵۰کیلویی جمعآوری شده و انتقال مییابند.

و سپس جمعآوری و بادکشی برای جداسازی مواد زاید مانند شاخه، خاک، برگ، صورت میگیرد.